Деятели искусства

Бальчевская Галина Францевна

Бальчэўская Галіна Францаўна

Дата нараджэння  20 студзеня 1945г

Месца нараджэння – в. Будслаў Мядзельскага р-на

Дата смерці   17 мая 2005

Род дзейнасці - артыстка беларускага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы ў Мінску. Заслужаная артыстка Рэспублікі Беларусь (1999).

Нарадзілася  20 студзеня 1945г у в. Будслаў Мядзельскага р-на.  Цяжкімі былі пасляваенныя гады. Бацька пакінуў сям’ю, а хутка памерла маці. Так дзяўчынка трапіла  ў Чэрвень, дзе выхоўвалася ў дзіцычым доме №1. Яшчэ са школы марыла пра сцэну, актыўна ўдзельнічала ў мастацкай самадзейнасці У 1963г., пасля заканчэння школы працавала на Мінскім мотавелазаводзе токарам, затым у 1964г. паступіла ў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі ін-т на акцёрскі факультэт, які закончыла ў 1968г.Чатыры гады працавала ў Віцебску, у тэатры імя Я.Коласа. З 1972г. артыстка беларускага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы ў Мінску. Заслужаная артыстка Рэспублікі Беларусь (1999).

Бібліяграфія:

Бальчэўская Г.Ф. //Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.524.

Фатаграфія: Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.524.

Булинский Андрей Александрович

Булінскі Андрэй Аляксандравіч

Дата нараджэння   1909

Месца нараджэння – г.Чэрвень

Дата смерці  - 1984

Род дзейнасці - Кінааператар і рэжысёр. Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР.

Нарадзіўся ў Чэрвені. Кінааператар і рэжысёр. Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР. Скончыў  Сярэднеазіяцкі політэхн. ін-т. Працаваў на Ташкенцкай, Ашхабацкай, Адэскай кінастудыях. У 1935-38 і з 1950 на кінастудыі “Беларусьфільм”.

Бібліяграфія:

Булінскі А.А. //Бел. энцыклапедыя.-Мн., 1996.-Т.3.-С. 331.

Булінскі А.А. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі.-Мн., 1984.-Т.1.-С.514.

Бондарава Е. Праз аб’ектыў інтэлігентнасці: (Пра кінааператара, засл. дзеяча маствцтва Беларусі А.А.Булінскага і яго працу над фільмам “Першыя выпрабаванні”) /Е.Бондарава //Культура.-2002.-16-22сак.-С.7.

Фурык А. Вядомы кінааператар і рэжысёр: (Пра нашага земляка А.А.Булінскага ) /А.Фурык //Уперад.-1990.-26 мая.

Фатаграфія: Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі.-Мн., 1984.-Т.1.-С.514.

Горавский Аполинарий Гиляриевич

Гараўскі Апалінарый  Гілярыевіч

Саслоўе – з беднай дваранскай сям’і

Дата нараджэння  -1833

Месца нараджэння – в.Уборкі Ігуменскага павета (Чэрвеньскі р-н)

Дата смерці  - 1900 у маёнтку Кірылавічы Пецярбургскай губерніі

Род дзейнасці - Пейзажыст і партрэтыст.

Нарадзіўся ў в.Уборкі Ігуменскага павета (Чэрвеньскі р-н) у  збяднелай дваранскай сям`і. Хлапчуком быў уладкаваны  ў Брэст-Літоўскі кадэцкі корпус, але вайсковая кар`ера не вабіла яго. Гараўскі вельмі любіў маляваць і гэтаму занятку аддаваў увесь свой вольны час. Да 1858г. ён жыў у в.Уборкі. У гэты час ім былі створаны такія выдатныя пейзажы, як “Бераг ракі Свіслач”, “Ліпа” і інш. Жыў у в. Брадзец, дзе стварыў цудоўны пейзаж “На радзіме” (Траццякоўская галерэя). Гэта карціна з`яўляецца лепшым творам жывапісца.

Памёр мастак у 1900 г. у маёнтку Кірылавічы Пецярбургскай губерніі. Ён пакінуў вялікую мастацкую спадчыну. Творы А.Гараўскага экспануюцца ў шматлікіх музеях. 17 яго карцін знаходзяцца  ў Дзяржаўным мастацкім  музеі Беларусі.

Бібліяграфія:

Гараўскі А.Г. //Бел. энцыклапедыя.-Мн., 1997.-Т.5.-С.50-51.

Гараўскі А.Г. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі.-Мн., 1985.-Т.2.-С.42-43.

Гараўскі А.Г. //Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.99 – 100.

Дробов Л.Н. Живопись Белоруссии ХІХ – нач. ХХ вв.-Мн., Высш. Школа, 1974.-336с.:ил.

Са зместу: ( А.Гараўскі).- С.170- 179.

Марціновіч А. Каліна – ягада гаючая: Апалінар Гараўскі /А.Марціновіч //Зерне да зерня: Гісторыя ў асобах: Эсэ, нарысы: Для сярэд. і  ст. шк. Узросту.-Мн.: Юнацтва, 1996.-С. 269-309.

Гараўскі А.Г.: Вядомы беларускі мастак, партрэтыст, пейзажыст //Раённы веснік.-1998.-4лют.

Дробаў Л. Колькі праўды ў фарбах: ( Да 150-г. з дня нараджэння А.Гараўскага /Л.Дробаў //Мастацтва Беларусі.- 1983.-№10.-С.42-44.

Жук А. Мастак  з вёсачкі Уборкі: ( Апалінарый Гілярыевіч Гараўскі) /А.Жук //Раённы веснік.-1993.-13лют.

Чэбан І. Апалінар Гілярыевіч Гараўскі. Вечар у Мінскай губерніі: (Асоба жывапісца і яго пейзаж 70-х гг. ХІХ ст. “Вечар у Мінскай губерніі”) /І.Чэбан //Род. слова.- 2000.-№4.-С.76 – 77.

Вядомы як мастакі і браты Гараўскага, якія таксама нарадзіліся ў в. Уборкі.

Фатаграфія: Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі.-Мн., 1985.-Т.2.-С.42-43.,

Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.99 – 100.

Горавский Ипполит Гиляриевич

Гараўскі Іпаліт Гілярыевіч

Саслоўе  –  з беднай дваранскай сям’і

Дата нараджэння  1828

Месца нараджэння – в.Уборкі Ігуменскага павета (Чэрвеньскі р-н)

Дата смерці - невядома

Род дзейнасці - Пейзажыст

(1828 - ?),   старэйшы брат,     пейзажыст. Спецыяльную адукацыю набыў у школе Манічынскага  (Мінск). У 1860-я гады наведваў заняткі Пецярбургскай акадэміі мастацтваў.  У 1864г. яму было нададзена званне “класнага мастака”. Вядомы яго твор “На беразе ракі Беразіна”.(1857).

Бібліяграфія:

Гараўскі  І.Г. // Бел. Энцыклапедыя.-Мн., 1975.-Т.5.-С.51.

Гараўскі І.Г. //Энцыклап. Літаратуры і мастацтва  Беларусі.-Мн., 1995.-Т.2.-С.42- 43

Гараўскі І.Г. Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрв. р-на.-Мн., 2000.-С.100

Гараўскі І.Г.  // Дробов Л.Н. Живопись Белоруссии ХІХ – нач. ХХ в.-Мн.: Выш. Школа, 1974.-179 – 180.

Горавский Гилярий Гиляриевич

Гараўскі Гілярый Гілярыевіч

Саслоўе  –  з беднай сялянскай сям’і

Дата нараджэння  невядома

Месца нараджэння – в.Уборкі Ігуменскага павета (Чэрвеньскі р-н)

Дата смерці - невядома

Род дзейнасці -  Акварэліст

Таксама вучыўся ў Пецярбургскай акадэміі мастацтваў. Займаўся выключна акварэльным жывапісам. Сярод пейзажаў “Від шпіталя Петрапаўлаўскага сабора” (1870), “Кветкі” (1879) і інш.

Фатаграфія: няма

Бібліяграфія:

Гараўскі  І.Г. // Бел. Энцыклапедыя.-Мн., 1975.-Т.5.-С.51.

Гараўскі І.Г. //Энцыклап. Літаратуры і мастацтва  Беларусі.-Мн., 1995.-Т.2.-С. 43

Гараўскі І.Г. Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрв. р-на.-Мн., 2000.-С.100

Гараўскі І.Г.  // Дробов Л.Н. Живопись Белоруссии ХІХ – нач. ХХ в.-Мн.: Выш. Школа, 1974.-179 – 180.

Карнач Пётр Алексеевич

Карнач Пётр Аляксеевіч

Дата нараджэння  1 мая 1932г.

Месца нараджэння – в.Клінок Чэрвеньскага р-на

Дата смерці   - 25 жніўня 1996г

Род дзейнасці - Беларускі мастацтвазнаўца, мастак. Кандыдат мастацтвазнаўства (1967).

Беларускі мастацтвазнаўца, мастак. Кандыдат мастацтвазнаўства (1967). Нарадзіўся 1 мая 1932г. у в. Клінок Чэрвеньскага р-на. Закончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі ін-т. (1955).Працаваў акцёрам у тэатры юнага гледача. Захапіўся выяўленчым мастацтвам. Паступіў у аспірантуру Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН Беларусі, пасля абараніў дысертацыю і атрымаў навуковую ступень кандыдата мастацтвазнаўства, а потым працаваў старшым навуковым супрацоўнікам аддзела выяўленчага мастацтва гэтага ж ін-та. П.А.Карнач апублікаваў 5 манаграфій. Ён з`яўляецца  адным з аўтараў 6-ці томнай “Гісторыі беларускага мастацтва” і інш. Напружаная навуковая праца не перашкаджала Пятру Аляксеевічу ўдзяляць увагу пейзажнаму жывапісу. Валодаючы выразным, выдатным голасам, ён выступаў яшчэ ў ролі спевака.

Атрымаў Дзяржаўную прэмію Беларусі ў 1996г.

Памёр П.А.Карнач 25.8.1996г., пахаваны на могілках у в. Клінок Чэрвеньскага раёна.

Фатаграфія: Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.524.

Бібліяграфія:

Карнач П.А. //Беларуская энцыклапедыя.-Мн.:Бел.Эн.,1999.Т.8.—С.80.

Карнач П.А. //Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.524.

Адамовіч І.  Мастака няма—памяць аб ім жыве… (Лаурэат Дзяржаўнай прэміі РБ 1996,  П.А.Карнач, ураджэнец в.Клінок Чэрвеньскага р-на)/І.Адамовіч  //Раённы веснік.—1997.—4студз.

Дулеба Г Мастацтвазнаўца і спявак: (Пра члена Саюза мастакоў СССР П.А.Карнача)/Г.Дулеба  //Уперад.—1989.—30 верасня.

Фурык А свой кут тут згадваеш міжволі: (З выставы карцін П.А.Карнача) /А.Фурык  //Раённы веснік.—1994.—22 кастр.

Шаўра Р Пётр Карнач: мастак, спявак, навуковец /Р.Шаўра  //Мастацтва.—1996.--№12.—С.60-64

Король Владимир Адамович

Кароль Уладзімір Адамавіч

Дата нараджэння   1912г.

Месца нараджэння – г.Чэрвень

Дата смерці  28 мая 1980г.

Род дзейнасці- Заслужаны будаўнік  БССР (1962), лаурэат Дзяржаўнай прэміі БССР (1968), Народны архітэктар СССР (1970).

Заслужаны будаўнік  БССР (1962), лаурэат Дзяржаўнай прэміі БССР (1968), Народны архітэктар СССР (1970). Нарадзўся ў 1912г. у Чэрвені.

Сярэднюю спецыяльную адукацыю атрымаў у Віцебскім мастацкім тэхнікуме, які закончыў  у 1931г. У 1945г быў прызначаны кіраўніком архітэктурна-планіровачнай майстэрні праектнага  ін-та “Белдзяржпраект”

Па яго праектах былі пабудаваны жылыя дамы ў розных гарадах Беларусі. Значнае месца ў творчай біяграфіі У.Караля займаюць мемарыяльныя помнікі. Ён удзельнічаў у конкурсе на праект помніка воінам і партызанам, якія загінулі пры вызваленні Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, для ўстаноўкі яго на пл. Перамогі. Лепшым быў прызнаны праект мінскіх архітэктараў  У.Караля і Г.Заборскага.  У аўтарскі калектыў, якому было даручана стварыць канчатковы праект помніка “Брэсцкая крэпасць-герой” уваходзіў і У.Кароль.

У.А.Кароль узнагароджаны ордэнамі Знак Пашаны, Працоўнага Чырвонага Сцяга, Дружбы народаў, Кастрычніцкай рэвалюцыі , Леніна, шматлікімі медалямі і граматамі. Памёр 28 мая 1980г.

З мэтай увекавечання яго памяці Савет Міністраў БССР пастанавіў прысвоіць імя У.А.Караля сярэдняй агульнаадукацыйнай школе № 1 г. Чэрвеня.

Фатаграфія: Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.,2000.—С.525-526.

Бібліяграфія:

Кароль У.А. // Беларуская энцыклапедыя.-Мн., 1999.—Т.8.-С.89.

Кароль У.А. //Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.,2000.—С.525-526.

Ганчарык Л. Наш славуты зямляк Уладзімір Адамавіч Кароль /Л.Ганчарык //Раённы веснік.-1996.-10студз.

Колас Георгий Данилович

Колас Георгій Данілавіч

Дата нараджэння  26 лютага 1929г.

Месца нараджэння – в.Куцень Чэрвеньскага р-на

Дата смерці  -невядома

Род дзейнасці - Літаратурны і тэатральны крытык, публіцыст, кінадраматург, член Саюза пісьменнікаў Беларусі з 1964г

Літаратурны і тэатральны крытык, публіцыст, кінадраматург, член Саюза пісьменнікаў Беларусі з 1964г. Нарадзіўся 26 лютага 1929г. у в. Куцень

Чэрвеньскага р-на ў сялянскай сям`і, якая ў канцы 1929г была раскулачана і выселена ў Комі-Пярмацкую нацыянальную акругу. Там  Г.Колас скончыў Кудымкарскі настаўніцкі ін-т (1947), потым Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі ін-т (1951).Працаваў артыстам Бел. Дзяржаўнага

тэатра оперы і балета , літсупрацоўнікам аддзела культуры газеты “Сталинская молодежь”, галоўным рэдактарам па рэпертуары Упраўлення па справах мастацтваў Міністэрства культуры БССР(1955-1960), раз`язным карэспандэнтам рэдакцыі газеты “Літаратура і мастацтва”(1961-1964)  рэдактарам аддзела крытыкі і мастацтва часопіса “Нёман”, няштатным аўтарам Беларускага тэлебачання. Узнагароджаны Ганаровай граматай Вярхоўнага Савета БССР

Бібліяграфія:

Колас Г  //Беларуская энцыклапедыя.—Мн.,Т.8.- 1999.—С.381.

Колас Г :[Біяграфія] //Беларускія пісьменнікі:Біябібліяграфічны слоўнік.—Мн.,1994.-Т.3.—С.296-298

Колас Г :[Біяграфія] //Пісьменнікі савецкай беларусі.—Мн.:Беларусь, 1970.—С.97.

Колас Г //Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн,2000.--С.526-527.

Крук Николай Иванович

Крук Мікалай Іванавіч

Дата нараджэння - 15 снежня 1958г

Месца нараджэння – в. Новыя Зелянькі Чэрвеньскага р-на

Дата смерці    жывы

Род дзейнасці - Спявак

Спявак. Нарадзіўся 15 снежня 1958г. у в. Новыя Зелянькі Чэрвеньскага р-на. Закончыў Грабёнскую СШ, Гродзенскае  музычна-педагагічнае вучылішча (1978), прыехаў на радзіму, працаваў настаўнікам спеваў. У 1981г паступіў у музычнае вучылішча імя Глінкі на вакальнае аддзяленне.скончыў яго ў 1984г. У 1983 г. стаў пераможцам на конкурсе выканаўцаў савецкай песні сярод музычных вучылішчаў рэспублікі. У 1984г паступіў на вакальны факультэт Ленінградскай кансерваторыіі імя М.А. Рымскага –Корсакава.  У 1988г яго запрасілі на працу ў Ленінградскі акадэмічны тэатр оперы і балета імя С.М.Кірава. (цяпер Марыінскі).

Фатаграфія: няма

Бібліяграфія:

Крук М.І. //Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.—БЕЛТА, 2000.—С.С.527.

Дулеба Г. Прафесійны артыст : (Мікалай Крук ) / Ганна Дулеба   //Уперад.—1990.—6 верасня.

Лаговская Алена Ивановна

Лагоўская Алена Іванаўна

Дата нараджэння  12 снежня 1904г.

Месца нараджэння – г.Чэрвень

Дата смерці -    29 жніўня 1981

Род дзейнасці - )   Беларуская савецкая актрыса. Заслужаная артыстка БССР (1952).

(1904 – 1981)   Беларуская савецкая актрыса. Заслужаная артыстка БССР (1952). Нарадзілася 12 снежня 1904г. у Чэрвені. Закончыла Беларускую драматычную студыю ў Маскве (1926). У 1926-1970 гг. працавала ў Беларускім тэатры імя Я.Коласа. Выконвала вострахарактэрныя ролі, майстар эпізода. Створаныя вобразы вылучаліся глыбокай народнасцю, жыццёвай верагоднасцю. Найбольш ярка адметныя рысы творчасці выявіліся ў ролях беларускай драматургіі : Марыля, Альжбета (“Раскіданае гняздо”), “Паўлінка” (Я.Купалы), Бабка Мар`я (“Навальніца будзе” паводле Я.Коласа)  і інш. Памерла 29 жніўня 1981 года.

Фатаграфія: Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.527.

Бібліяграфія:

Лагоўская А.І. // Беларуская энцыклапедыя.-Мн.,1999.-Т.9.—С.92

Лагоўская А.І. //Памяць:Гіст.-дакум. хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.527.

Лученок Игорь Михайлович

Лучанок Ігар Міхайлавіч

Дата нараджэння  - 6 жніўня 1938г.

Месца нараджэння – г.Мар’іна Горка

Дата смерці  - 12 лістапада 2018

Род дзейнасці - ). Беларускі кампазітар. Заслужаны дзеяч мастацтва Беларусі ( 1973). Народны артыст Беларусі (1982).

Нарадзіўся 6 жніўня 1938г ў г. Мар’іна Горка (Пухавіцкі р-н). Беларускі кампазітар. Заслужаны дзеяч мастацтва Беларусі ( 1973). Народны артыст Беларусі (1982). Народны артыст СССР ( 1987). У в. Язоўкі (Чэрвеньскі р-н) нарадзіўся бацька кампазітара Міхаіл, жыў і здабываў хлеб яго дзед Лукаш. Шмат разоў быў у весцы сам Ігар Лучанок.

Фатанграфія: Бел.энцыклапедыя.-Мн., 1999.-Т.9.-С.378.

Бібліяграфія:

Лучанок І. //Бел.энцыклапедыя.-Мн., 1999.-Т.9.-С.378.

Лучанок І. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі.-Мн., 1986.-Т.3.-С.307.

Ліпскі У. Басанож па зорках: Пра вядомага і невядомага І.Лучанка /У.Ліпскі .-Мн.:Беларусь, 2000.-199с.

Ліпскі У. Ігуменьскія карані Ігара Лучанка /У.Ліпскі //Раённы веснік.-2001.- 14крас.;18 крас,;21крас.;28крас.; 5 мая; 16 мая; 23 мая; 6 чэрв.; 9 чэрв.; 13 чэрв.; 16 чэрв.; 20 чэрв.; 27 чэрв.; 11ліп.: 14ліп.; 25ліп.; 1 жн.; 18жн.

Монюшко Станислав

Манюшка Станіслаў

Саслоўе – паходзіў з дробнай падляшскай шляхты

Дата нараджэння  5 мая 1819г.

Месца нараджэння – у фальварку Убель  былога Ігуменьскага павета Мінскай губерніі (цяпер Чэрвеньскі р-н)

Дата смерці  - 4 чэрвеня 1872г

Род дзейнасці - Беларускі і польскі  кампазітар, заснавальнік польскай і беларускай нацыянальных оперных школ.

(1819 – 1872) – беларускі і польскі  кампазітар, заснавальнік польскай і беларускай нацыянальных оперных школ.  Нарадзіўся 5 мая 1819г. у фальварку Убель  былога Ігуменьскага павета Мінскай губерніі (цяпер Чэрвеньскі р-н).  Яго   бацька   Часлаў   Манюшка ( 1790 – 1870) паходзіў з дробнай падляшскай шляхты, якая асела на Беларусі. Свае шляхецкія прывілеі і герб “Крыўда” род Манюшкаў атрымаў у 1529г. ад Жыгімонта І у Віленскім замку. Маці будучага кампазітара  А.Маджарская паходзіла з вядомага на Беларусі роду.  Першай настаўніцай музыкі Стася была яго маці. З Убеля  васьмігадовы Стась выязджае ўпершыню ў Варшаву, каб прадоўжыць музычную адукацыю. Вучоба доўжылася 3 гады, фінансавыя цяжкасці прымусілі яго пераехаць у Мінск. Ён паступіў у мясцовую гімназію. У 1836г. юнак наведаў Вільню. Тут у Вільні, да Станіслава прыходзіць першае і адзінае каханне на ўсё жыццё, ён пазнаёміўся з Аляксандрай  Мюллер. У 1837г ён едзе ў Берлін, каб атрымаць музычную адукацыю.Пасля вучобы ў Берліне Станіслаў вярнуўся у Вільню і  ажаніўся з А.Мюллер. Малады кампазітар зарабляў на жыццё прыватнымі ўрокамі. У вольны час пісаў аперэты, кантаты, рамансы. Праца над музыкай для тэатра падвялі С.Манюшку да стварэння нацыянальнай оперы. Першай такой операй  была напісаная ў 1848г. на лібрэта У.Вольскага “Галька”.   Яшчэ пры жыцці С.Манюшка заваяваў папулярнасць і славу, усеагульнае прызнанне і поспех не толькі на радзіме, але і за мяжой. Манюшка захварэў і 4 чэрвеня 1872г. памёр ад сардэчнага прыступу. На малой Радзіме, у Убелі, з 1969г. працуе музей вялікага кампазітара.

Фатаграфія: Памяць: Гіст.-дакум.хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.110.

Бібліяграфія:

Манюшка С. //Бел. энцыклапедыя.-Мн., 2000.-Т.10.-С.99 – 100.

Манюшка С. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва беларусі.-Мн., 1986.-Т.3.-С.437- 438.

Манюшка С. //Памяць: Гіст.-дакум.хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.110.

Монюшко С. //Сборник статей. /Под. Ред. И.Бэлза.-Л.: Музгиз, 1952.-С.200

Корев С.И. «Галька» С.Монюшко /Под. общ. ред. Ю.Корева.-2-е изд.-М.: Музгиз, 1961.-С.67. (Путеводитель по операм)

Мальдзіс А. Станіслаў Манюшка //Падарожжа ў ХІХ стагоддзе.-Мн., 1969.

Марціновіч А. Журавы на радзіму ляцяць: С.Манюшка  /А.Марціновіч //Марціновіч А. Зерне да зерня: Гісторыя ў асобах: Эсэ, нарысы.-Мн.: Юнацтва, 1996.-С. 249-268.

Станислав Монюшко и его  опера “Галька” /Нисневич И. Музыкально-критические статьи.-Л.:Сов. Композитор, 1984.-С.95-97.

Рудзинский В. Монюшко /Пер. с пол.-М., 1961.

Адзінае каханне  Станіслава Манюшкі: ( Аляксандра Ксавер’еўна Мюллер з Вільні) //Гаспадыня.-1994.-№ 5.-С.20.

Берасцень С. У Манюшкі на Радзіме /С.Берасцень //Лім.-1993.-№7.-С.3.

Бравер Л. Продкі і сваякі Манюшкі /Л.Бравер // Маладосць.-1967.-№9.

Бушэнка А. Паміж Польшчай і Беларуссю: Варыяцыі на тэму жыцця і творчасці нашага земляка, слыннага кампазітара С. Манюшкі /А.Бушэнка //Раённы веснік.- 1999.-5мая.

Бушэнка С. Тут усё напамінае аб Манюшку: (Аб народным музеі кампазітара С.Манюшкі ў п.Азёрны /А.Бушэнка //Уперад.-1983.-19мая.

Гардзяйчук А. Станіслаў Манюшка: Гартаючы архіўныя дакументы /А.Гардзяйчук //Культура.-1998.-23мая.

“Дзе той век бурлівы?”: Паэзія філаматаў у музыцы С.Манюшкі //роднае слова.-1996.-№11.-С.166-177.

Капілаў А. Натхнёнасць патрыёта: (С.Манюшка і музычны тэатр Беларусі)  /А.Капілаў //Мастацтва Беларусі.-1989.-№ 6.-С.69.

Кімовіч А. Сямейнае захапленне: (Музей С.Манюшкі ў Убелі) /А.Клімовіч //Мін.праўда.-1999.-18мая.

Лэнка-Гайдук С. Станіслаў Манюшка /С. Лэнка-Гайдук //Роднае слова.-1994.-№5.-С.58-59.

Люты А. Яго калыскай быў Убель:( Старонкі жыцця і творчасці С.Манюшкі( /А.Люты //Уперад.-1974.-30крас.

Ляўковіч А. …І тут ён накрэсліў першыя ноты: (Радзіма С.Манюшкі) /А.Ляўковіч //Звязда.-2000.-18крас.-С.4.

Марціновіч А. Журавы на радзіму ляцяць: (кампазітар і дырыжор С.Манюшка) /А.Марціновіч //Зрок.-1994.-№7.-с.16-20.

Мархель У.З. З “Хатняга спеўніка”: С.Манюшка і Ян Чачот /У.Мархель, В.Скарабагатаў //Роднае слова.-1996.-№ 12.-С.139-146.

Мархель У. І стаў як Арфей…: С.Манюшка(Чэрв. р-н і Уладзіслаў Сыракомля (сапр. Людвік Кандратовіч (Любански р-н): Пра супрацоўніцтва кампазітара і паэта) /У.Мархель, В.Скарабагатаў //Мастацтва.-1998.-№ 11.-С.47- 49.

Мархель У. “Калі кветка з праўдай дружыць”: ( С.Манюшка //У.Мархель, В.Скарабагатаў //Род. слова.-1996.-№ 10.-С. 179- 187.

Мархель У. “Можам памножыць агульнае дабро”: (Аб жыцці і творчасці Я.Чачота і яго супрацоўніцтве з С.Манюшкам) /У.Мархель, В.Скарабагатаў //Мастацтва.-1996.-№9.-С.68-71.

Мархель У. Не размінуліся ў творчасці: (С.Манюшка і А.Міцкевіч) /У.Мархель //Мастацтва.-1999.-№ 6.-С.ю45-46.

Мархель В. “Сялянскія песенкі” уже с нотами вернулись к своему создателю.: (О тв-ве композитора С.Монюшки) /В.Мархель //Беларусь.-1998.-№ 9.-С.34-35.

Несцяровіч В. С.Манюшка і Беларусь /В.Несцяровіч  //Бел.мова і літаратура ў школе.-1989.-№5.-С.72-76.

Ніс А.  “З пад-Нёмана і Дзвіны”: Пад такой назвай з пачатку 1997г. выйшаў зб. песень С.Манюшкі на вершы Я.Чачота  /А.Ніс  //Наша слова.-1997.-№7.-С.4.

Палубятка Я. Узгадаваны зямлёй беларускай талент: ( Пра бел. кампазітара С.Манюшку) /Я.Палубятка  //Наша слова.-1999.-5 траўня.

Серада І. Адзінае каханне станіслава Манюшкі / І. Серада //Раённы веснік .-1996.-4мая.

Скарабагатаў В. Ніхто і ніколі лепш за Банальдзі: ( Пра творчае  супрацоўніцтва і сяброўства С.Манюшкі і спевака  Ахілеса Юзафа Банальдзі) /В.Скарабагатаў //Культура.-1997.-№ 47.-С.10.

Скарабагатаў В. Песні нашага касцёла: Духоўныя песні С.Манюшкі  /В.Скарабагатаў, Н.Собалева  //Роднае слова .-1997.-№ 3.-С. 165- 171: нот.

Скарабагатаў В. Ушанаванне памяці С.Манюшкі /В.Скарабагатаў //Роднае слова.-1998.-№ 5.-С.164.

Скарабагатаў В. “Я лірнік вясковы”: С.Манюшка і У.Сыракомля: (Прыведзены тэкст і ноты твор. “Лірнік вясковы”) /В.Скарабагатаў  //Род. слова.-1997.-№ 1.-С. 161 – 171.

Собалева Н.І. Усё гэта – нашы  імёны …: ( Пра дзеячаў, якія  складаюць адм. старонку бел. муз.культуры. Сярод іх С.Манюшка) /Н.Собалева  //Лім .-1994.-№ 43.-28кастр.-С.10-11.

Сход на Манюшкавай радзіме: ( Прэзентацыя нотнага зборніка “Песні з-пад Нёмана і Дзвіны) //Лім.-1998.-27лют.

У памяць аб Манюшку : ( На Чэрвеньшчыне адбыліся Манюшкінскія дні) //Мін.праўда.-1998.-28мая.

Фукс М. Манюшка на Беларусі: /Пер. с пол. /М.Фукс //Полымя .-1967.-№ 6.

Цыбульская Т. “…Каб у кожным  доме гучала свая родная песня”: (Балады С.Манюшкі на вершы А.Міцкевіча /Т.Цыбульская //Роднае слова.-1998.-№5.-С. 152-163.

Шасцілоўская К. А.Міцкевіч і С.Манюшка як прадстаўнікі славянскага рамантызму /К.Шасцілоўская //Асновы мастацтва.-1988.-№4.-С.29-33.

Шутаў А. Яго любоў – яго натхненне…: ( Да 180-г. з дня нараджэння С.Манюшкі) /А.Шутаў //Бел. маладзёжная.-1999.-6сак.

Яго ўзлюляла Ігуменьская зямля: С.Манюшка //Раённы веснік.-1998.-6мая.

Янушкевіч Я.  Аўтографы С.Манюшкі /Я. Янушкевіч //Маладосць.-1989.-№8.-С.164-172.

Нисневич Сима Герасимовна

Нісневіч Сіма Герасімаўна

Дата нараджэння  2 лютага 1914г

Месца нараджэння – г.Чэрвень

Дата смерці   5 сакавіка 1985г

Род дзейнасці -   Беларускі савецкі музыказнавец, педагог

Беларускі савецкі музыказнавец, педагог. Нарадзілася 2 лютага 1914 г. у Чэрвені. Закончыла БДУ (1936), Беларускую кансерваторыю (1941, клас В.Залатарова), выкладчык Беларускай кансерваторыі (1944-1983, з 1974 дацэнт), у 1954-1957 адначасова ў ІМЭФ АН БССР. Даследавала гісторыю беларускай прафесійнай музыкі, яе сувязі з нацыянальным фальклорам. Памерла  5 сакавіка  1985г.

Фатаграфія: Памяць:Гіст.-дакум.хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.527

Бібліяграфія:

Нісневіч С.Г. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі .—Мн., 1986.Т.4.—С.78.

Нісневіч С.Г. //Памяць:Гіст.-дакум.хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.527-528.

Аўласенка Г.М. Музыказнаўца Нісневіч Сіма Герасімаўна /Ганна Аўласенка   //Раённы веснік.—1999.—3 лютага.

Николаева-Опиок Тамара Ивановна

Нікалаева-Апіёк Тамара Іванаўна

Дата нараджэння  18 сакавіка 1943г.

Месца нараджэння – в.Ляды Чэрвеньскага р-на

Дата смерці  -жывая

Род дзейнасці- Беларуская сав. актрыса. Заслуж. Артыстка БССР (1972).

Нарадзілася  18.3.1943г. в.Ляды Чэрвеньскага р-на. Беларуская сав. актрыса. Заслуж. Артыстка БССР (1972). Скончыла Бел. тэатр.-маст. Ін-т.Працавала ў Гродзенскім абл. драм. Тэатры імя Я.Купалы (1966-1974). З 1975 у Бел. тэатры імя Я.Купалы. Выканаўца драм. роляў. Актрысе ўласціва тонкае пранікненне ў псіхалогію характару, спалучэнене глыбокіх пачуццяў з мяккім лірызмам. Сярод лепшых роляў Наталля Мікалаеўна і  Тамара Паўлаўна (“Пагарэльцы” і “Верачка” Макаёнка), Вера (“Радавыя” Дударава), Каця (“Эшалон” М.Рошчына) і інш.

Фатаграфія: Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-ці т.Т.4 Накцюрн-Скальскі /Рэдкал.І.Шамякін гал. Рэд.) і інш.—МН.:БелСЭ, 1986.—С.72.

Бібліяграфія:

Нікалаева-Апіёк Т.І. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-ці т.Т.4 Накцюрн-Скальскі /Рэдкал.І.Шамякін гал. Рэд.) і інш.—МН.:БелСЭ, 1986.—С.72.

Пола Вера Николаевна

Пола Вера Мікалаеўна (па мужу)

Дата нараджэння  25 студзеня 1901

Месца нараджэння –  в.Бярозаўка Чэрвеньскага р-на.

Дата смерці   - 1989

Род дзейнасці - Беларуская сав. актрыса

(1901 – 1989)  Беларуская сав. актрыса. Нар. артыстка БССР. Непадалёку за в.Бярозаўка Чэрвеньскага р-на  знаходзіўся панскі маёнтак.У пана Мямнонава  было 4 дзяцей., адна з дачушак пана Мікалая, Верачка, у далейшым, стала вядомай актрысай. Вера Мікалаеўна нарадзілася 25 студзеня 1901г. Па прозвішчу мужа – Пола. Шмат гадоў працавала ў Беларускім тэатры імя Я.Купалы.У 1952 г. Вера Пола атрымала Дзяржаўную прэмію СССР за ролю, якую выконвала ў камедыі К.Крапівы “Пяюць жаваранкі”, а праз год ёй прысвоілі званне “Народная артыстка БССР”

Фатаграфія: //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. —Мн.,1986.—С.319-320

Бібліяграфія:

Пола В.М. // Беларуская энцыклапедыя.—Мн., 2001.—Т.12.—С.449-450

Пола В.М. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. —Мн.,1986.—С.319-320

Ждановіч Т. Знакамітая  актрыса – наша зямлячка: (Вера Мікалаеўна Пола, ураджэнка Чэрв. р-на) //Раённы веснік.—1999.—9 кастр.

Равенский Николай  Яковлевич

Равенскі Мікола ( Мікалай Якаўлевіч)

Дата нараджэння  5 снежня 1886г

Месца нараджэння – маёнтак Капланцы Былога Ігуменьскага павета (цяпер Бярэзінскі р-н)

Дата смерці  - 9 сакавіка 1953г.

Род дзейнасці  - Кампазітар

(1886 – 1953)  Нарадзіўся 5 снежня 1886г у маёнтку Капланцы былога Ігуменскага павета. Кампазітар. У 1920г.   з`явіліся яго першыя кампазіцыі – песні на вершы Максіма Багдановіча (“Не кувай ты, шэрая зязюля”, “Слуцкія ткачыхі”) і інш. У 1922г. у Мінску выйшаў друкам амаль увесь тагачасны песенны репертуар Равенскага –“Зборнік песень з нотамі”. З 1943г. М.Равенскі працаваў рэгентам царкоўнага хору ў Чэрвені, дзе кампанаваў музыку для малітваў. Тут паўторна напісаў два акты аперэты “Залёты”. У 1944г. выехаў у Нямеччыну. Працаваў настаўнікам спеваў у Беларускай гімназіі імя Я.Купалы. У Нямеччыне скампанаваў наступныя творы: “Беларускую фантазію” для скрыпкі і фартапіяна, царкоўны гімн “Магутны божа “ на словы Н.Арсенневай,  У 1950г. М.Равенскі пераехаў у Лювэн у Бельгіі, дзе агранізавалася актыўнае беларускае студэнцкае асяроддзе. Стварыў студэнцкую вакальную групу. Памёр 9 сакавіка 1953г. у Лювэні.

Фатаграфія: Памяць:Гіст.-дакум хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.527-528

Бібліяграфія:

Равенскі  Мікалай Якаўлевіч //Мдзівані Т.Г., Сергіенка Р.І. Кампазітары Беларусі.—Мн., 1997.—С.381-386.

Марціновіч А  Беларусі ціхай і ветлай:Кампазітар Мікола Равенскі // Марціновіч А Дзе ж ты храм праўды?.—Мн.,1996.—С.233-249.

Равенскі М.  //Памяць:Гіст.-дакум хроніка Чэрвеньскага р-на.—Мн.:БЕЛТА, 2000.—С.527-528.

Сачанка Б.  Сняцца сны аб Беларусі: М.Равенскі, аб ім.—Мн., 1990.—С.65.

Аўласенка  Г.  Вяртанне: Драма у 5-ці карц.: (Пра кампазітара, эмігранта М.Равенскага) /Г.Аўласенка //Тэатральная творчасць.-1995.-№6.-С.2-22.

Берасцень  С. Маўчанне было надта доўгае…/С.Берасцень //Лім.-1993.-5сак.

Карміла Я. Равенскі – на радзіме /Я.Карміла  //Лім.-2001.-14 снеж.

Крэнь І. Равенскіх слаўны род  /І.Крэнь // Наша слова.—1997.—4студз.

Максімюк Я.  Мікола Равенскі : (Кампазітар з замежжа, жыў і працаваў у Чэрвені ў гады вайны /Ян Максімюк  //Спадчына.—1995.--№4.—С.176-178.

Мароз У. Калі б нават ён быў аўтарам аднае песні…: ( Пра жыццё і творчасць кампазітара М.Я.Равенскага) /У.Мароз.-2001.-17снеж.

Мароз У. Нонкамфармізм Міколы Равенскага: ( Пра жыццё і творчасць кампазітара)  /У.Мароз  //Бел. маладзёжная.-2001.-14-23 снеж.

Марціновіч А “Беларусі ціхай і ветлай” : (Кампазітар М.Равенскі:старонкі жыцця і творчасці)

/ А.Марціновіч  //Мастацтва .—1993.--№8.—С.16-21.

Пікарда Г. Старонкі гісторыі царкоўнай музыкі: ( Таксама пра дзейнасць  М.Равенскага , як царкоўнага кампазітара) /Г.Пікарда  //.-1993.-25лют.-С.6-7.

Равенскі вяртаецца ў Чэрвень //Раённы веснік .—1993.—6 ліст.

Равенскі М: Жыццяпіс кампазітара ў эміграцыі ( Германія, Бельгія) //Спадчына.-2000.-№4.-С.204-209.

Мікола Равенскі: (Кампазітар, які жыў і працаваў у г.Чэрвені) //Раённы веснік.-1998.-30кастр.;13ліст; 20ліст.

Статкевіч В “Магутны божа” : (Аб М.Равенскім) /В.Статкевіч  //.—1998.—10 крас.

Ушанаванне памяці:М.Равенскі //Мастацтва .—1994.--№ 3.—С.32-33

Чаркасава Д.  Альфа і амега яго жыцця /Д.Чаркасава //.-1992.-14мая

Чаркасава Д.  Апантаны народнай песняй  /Д.Чаркасава //Звязда.—1993.—9 крас

Чаркасава Д. Вера і музыка: ( У Чэрвені ушанавалі памяць земляка М.Равенскага ) /Д.Чаркасава //.-1993.-18ліст.

Чаркасава Д. Цярністы шлях Міколы Равенскага /Д.Чаркасава //.-1992.-№ 16-18.

Янкоўская Н  Успамінаючы Міколу Равенскага /Н.Янкоўская  //Роднае слова.—1996.--№12.—С.176-181.

Рыминский Михаил

Рымінскі Міхаіл

Саслоўе  –  прыгонны А.Тызенгаўза

Дата нараджэння  1769г.

Месца нараджэння – г.Ігумен (цяп.Чэрвень)

Дата смерці - 1797

Род дзейнасці - Танцоўшчык, спявак і драматычны акцёр

( 1769 – 1797)  Танцоўшчык, спявак і драматычны акцёр Міхаіл Рымінскі нарадзіўся ў 1769г. у  Ігумені. Прыгонны А.Тызенгаўза. Пасля смерці Тызенгаўза, паводле яго завяшчання стаў уласнасцю караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага і ў складзе балетнай трупы пераехаў у Варшаву. Міхаіл Рымінскі  выступаў на каралеўскіх сцэнах, як драматычны акцёр і спявак.  У часы Станіслава Аўгуста быў найбольш папулярным балетным артыстам, выконваў партыі гераічнага плана. Сярод партый:  Гілас ( “Гілас і Сільфія”), Капітан Сандор (“Капітан Сандор на востраве Караліна”), Алонза ( “Кора і Алонза”), Адоніс (“Венера і Адоніс”), Марк Антоній (“Клеапатра і Марк Антоній”).

Фатаграфія: няма

Бібліяграфія:

Рымінскі М. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі.-Мн., 1987.-Т.4.-С. 550.

Рымінскі М. //Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.115.

Барышев Г.И. Театральная культура Беларуси ХVІІІ века.-Мн., 1992.

Соколов Владимир Федорович

Сакалоў Уладзімір Фёдаравіч

Саслоўе – з счям’і служачых.

Дата нараджэння   27 кастрычніка 1908

Месца нараджэння – г.Мінск

Дата смерці  - 1978

Род дзейнасці - мастак

Нарадзіўся ў Мінску. Школьныя гады прайшлі ў Ігумені. Мастак. Тут ён робіць першыя крокі да будучай прафесіі: афармляе клубныя пастаноўкі, святочныя ўрачыстасці. Скончыў Чэрвеньскую беларускую сямігодку і паступіў у Віцебскі мастацкі тэхнікум. Дыплом мастака-графіка абараніў у 1933г. Пасля заканчэння тэхнікума быў накіраваны на працу ў Белдзяржвыдавецтва. Вялікая Айчынная вымушае яго ўзяцца за зброю.  У пасляваенны час і да самых апошніх дзён жыцця Уладзімір Сакалоў – актыўны ўдзельнік рэспубліканскіх, усесаюзных і міжнародных выставак, большасць з якіх на ваенна-патрыятычную тэму. Памёр у 1978г.

Фатаграфія: Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.529.

Бібліяграфія:

Сакалоў У.Ф. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі.-Мн., 1986.-Т.4.-С.610.

Сакалоў У.Ф. //Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.529.

Станюта Михаил Петрович

Станюта Міхась Пятровіч

Саслоўе – з сям’і мешчаніна

Дата нараджэння  - 1 кастрычніка 1881

Месца нараджэння – г.Ігумень( цяп.Чэрвень)

Дата смерці  - 2 студзеня 1974.

Род дзейнасці - Жывапісец. Педагог.

Нарадзіўся 1 кастрычніка 1881г. у сям’і мешчаніна у Ігумені. Жывапісец. Педагог. Скончыў Мінскае гарадское чатырохкласнае  вучылішча, працаваў пісарам. У 1908г. паступіў на курсы, якія адкрыў і вёў у Мінску прафесійны мастак Якаў Маркавіч Кругер. Ратуючыся ад нямецкай акупацыі першай сусветнай вайны ён эвакуіраваўся  ў Маскву. Там пачынае вучыцца жывапісу і кампазіцыі ў Вышэйшых мастацка-тэхнічных  майстэрнях ( 1918 – 1920). Пасля вучобы яго накіроўваюць ў Мінск і назначаюць загадчыкам пададзела мастацкага аддзела Галоўпалітпрасвета Беларусі ( 1920 – 1923). Адначасова М.П.Станюта выкладае малюнак на  і чарчэнне на на рабфаку, у політэхнічным інстытуце, у школах. Суровы ваенны час жорстка абышоўся з мастаком. Большасць яго  твораў загінула ў гады акупацыі. Пасля вызвалення Беларусі 60-гадовы Міхась Пятровіч Станюта зноў на педагагічнай рабоце. У Мінску ў 1971г. у сувязі з 90-годдзем мастака была арганізавана выстаўка яго твораў. М.П.Станюта памёр 2 студзеня 1974г. Пахаваны на Чыжоўскіх могілках у Мінску.

Фатаграфія: Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С. 530.

Бібліяграфія:

Станюта М.П. //Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі.-Мн., 1987.-Т.5.-С. 113.

Станюта М.П. //Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.529-530.

Дулеба Г. Мастак М.Станюта: ( Пра бел. жывапісца М.Станюту) /Г.Дулеба  //Уперад.-1990.-18студз.

Масляніцына І. У чаканні цуда: (М.Станюта) /І.Масляніцына  //Алеся.-2002.-№ 11.-С.12.

Сутин Хаим

Суцін Хаім

Саслоўе  – з сям’і яўрэйскага краўца

Дата нараджэння. 1894г. ( па некаторых звестках у 1893г.).

Месца нараджэння – г.п.Смілавічы ( Чэрвеньскі р-н)

Дата смерці    8 жніўня 1943г

Род дзейнасці - Сусветна вядомы мастак, зорка першай велічыні

Нарадзіўся ў Смілавічах (Чэрвеньскі р-н)  у  1894г. ( па некаторых звестках у 1893г.). Сусветна вядомы мастак, зорка першай велічыні. Яго імя стаіць побач з такімі вялікімі мастакамі , як Пікасо, Мадзільяні, Шагал. Цяпер карціны Суціна ўпрыгожваюць лепшыя прыватныя і дзяржаўныя галерэі Парыжа, Вашынгтона, Нью-Йорка, Чыкага, Філадэльфіі. А вось на радзіме жывапісца не захавалася ніводнага твора.

Ён быў дзесятым дзіцем у сям’і  яўрэйскага краўца. Бацька хацеў зрабіць з яго рамесніка, або рабіна, а ён пісаў на сценах вугалем і прадаваў кухонныя прылады маці, каб набыць на атрыманыя грошы каляровыя алоўкі.  У 1910г. Хаім паехаў у Вільню паступаць у мастацкую школу. А праз два гады разам з сябрам на сродкі мясцовага мецэната, які заўважыў талент юнакоў Суцін прыязджае ў Парыж.  Потым былі гады напоўненыя голадам, часовай працай за кавалак хлеба, пастаянным пошукам жылля. Нарэшце Суцін  пераехаў у “Вулей” – дом на ўскраіне Парыжа, дзе жылі такія ж як ён маладыя мастакі, акцёры, пісьменнікі, музыканты.  Адзін з сяброў Суціна паказаў яго карціны амерыканскаму калекцыянеру, і той, прыйшоўшы ад іх у захапленне, набыў адразу цэлую сотню. Персанажы карцін Суціна – рэстаранныя слугі, сяляне, студэнты, мастакі: “Пірожнік з чырвонай хусткай”, “Пірожнік у белым каўпаку” ( 1922 – 1923), “Пасыльны ў Максіма” ( канец 20 – пачатак 30-х гадоў), “Кухарка” (1936). Суцін усё жыццё вядзе аскетычны лад жыцця. Хварэе. Яго  мучыла язва страўніка. Калі пачынаецца 2-я сусветная вайна, Суцін спрабуе дабравольцам пайсці ў войска, але па стану здароўя і ўзросту яго камісуюць. Амерыканцы прапаноўваюць  яму перабрацца ў ЗША, але ён адмаўляецца і застаецца ў акупаванай Францыі, пераязджаючы з месца на месца. У гэты час яго хвароба абвастраецца. Аперацыя праведзеная ў Парыжы, была запозненай. 8 жніўня 1943г. Х.Суцін памёр.

Фатаграфія: Минченюк Д. Х.Сутин – художник из Смилович /Д.Минченюк  //Павятовая газета.-2002.-№7 ( жнівень – верасень)

Бібліяграфія:

Суцін Х. //Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.187 – 188.

Зингерман П. Парижская школа: ( Х.Сутин).-Мн., 1993.

Анисимов Г.  Завсегдатай кафе “Ротонда”: Судьба худож. Х.Сутина ( 1894 – 1943) /Г.Анисимов //Культура (РФ).-2001.-6-19 дек.- С.10.

Апчинская Н. Хаим Сутин /Н.Апчинская //Огонёк.-1993.-№18.-С.42-43.

Григорьев А. Неумолимая суть Сутина  /А.Григорьев  // Эхо планеты.-1999.-№40.-С.26-31.

Зингерман П. Театр Сутина  и его герои /П.Зингерман //Театр.-1987.-№9.-С.140-155.

Коваленко Ю. “Улей”, (где в 1910-х гг. творили художники М.Шагал и Хаим Сутин) /Ю.Коваленко //Наше наследие.-1990.-№2(14).-С.36-39.

Крэпак Б. Мдзільяні – гэта адно, а я іншае: (Факты, дакументы, роздум пра жыццё і творчасць Х.Суціна)  /Б.Крэпак //Культура.-1994.-№6.-С.12-13.

Минченюк Д. Х.Сутин – художник из Смилович /Д.Минченюк  //Павятовая газета.-2002.-№7 ( жнівень – верасень)

Нікіфаровіч В. Мастак, які маляваў лёс: ( Пра мастака Х.Суціна, урадж. г.п.Смілавічы Чэрв. р-на) / В..Нікіфаровіч  //Раённы веснік.-2000.-31мая.; //Мастацтва.-1998.-№ 12.

Расолька С. Французскі мастак з беларускіх Смілавіч Х.Суцін /С.Расолька //Звязда.-1996.-24лют.; //Раённы веснік.-1995.-11лют.

Франк Д.  Хаім Суцін: (Пра мастака ў эміграцыі) ( Францыя): Главы з кн. “Багема” /Пер. з фр. Мовы А.Ягелявічутэ  /Д.Франк  //Культура.-2000.-11-17 сак.(№10).-С.15; 18-24сак(№11).-С.15.

Тесаков Ким Дмитриевич

Цесакоў Кім Дзмітрыевіч

Дата нараджэння – 20 лютага 1936г

Месца нараджэння – г.Чэрвень

Дата смерці   - 19 снежня 2018

Род дзейнасці - Беларускі кампазітар. Заслужаны  дзеяч  мастацтваў  Рэспублікі Беларусь ( 1998).

(1936)  Нарадзіўся 20 лютага 1936г. у Чэрвені. Беларускі кампазітар. Заслужаны  дзеяч  мастацтваў  Рэспублікі Беларусь ( 1998).  Закончыў Гомельскае музычнае вучылішча ( 1954). Вучыўся ў Беларускай кансерваторыі на кампазітарскім факультэце ў класе прафесара Багатырова. Па стану здароўя пераязджае ў Новасібірск.  У гады студэнцтва вучыўся ў кампазітара Дз. Дз. Шастаковіча, які з 1963г. на працягу пяці гадоў быў куратарам Новасібірскай кансерваторыі, што зрабіла вялікі ўплыў на ўсё творчае і асабістае жыццё К.Дз.Цесакова. У 1966г. Кім Дзмітрыевіч вярнуўся на радзіму. Пастаянным месцам жыхарства кампазітара стаў г. Мінск. Праз год быў прыняты ў члены Саюза кампазітараў БССР. Пачалася вялікая творчая і грамадская дзейнасць. Кампазітар напісаў  2 оперы “Барвовы золак”( паводле раманаў “Людзі на балоце” і “Подых навальніцы” І.Мележа) і “Палын – трава горкая”; 8 араторый і кантат для змешанаг хору, салістаў і сімфанічнага аркестра; 6 сімфоній, 2 канцэрты для цымбалаў і 1 для габоя з аркестрам; 10 струнных квартэтаў; харавыя, вакальныя і інструментальныя цыклы і асобныя творы для розных інструментаў. Піша музыку для дзяцей і юнацтва, для тэатра і кіно.

Фатаграфія: Памяць: Гіст.-дакум хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.531.

Бібліяграфія:

Цесакоў К.Д.  //Памяць: Гіст.-дакум хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.530.

Цесакоў К.Д. //Мдзівані Т.Г.,  Сергіенка Р.І.  Кампазітары  Беларусі.-Мн., 1997.-С.С.124-129.

Ганжураў Р. У кагорце ганаровых – кампазітар  ( ганаровым грамадзянінам г.Чэрвеня стаў Кім Цесакоў) /Р.Ганжураў  //Лім.-2001.-6ліп.-С.10.

Мікульская Э. Не птушкаю залётнай прылятае ён сюды: ( К. Цесакоў)  /Э.Мікульская //Раённы веснік.-1999.-1сн.

Міцкевіч С. Іскры святыя настаўніцкіх сэрцаў : К.Цесакоў /С.Міцкевіч //Наст. Газета.-2000.-3вер.-С.4

Ружын А. Наш зямляк кампазітар К.Цесакоў – ганаровы грамадзянін Чэрвеня /А.Ружын //Раённы веснік.-2001.-27студз.

Шутов Альфред Петрович

Шутаў Альфрэд Пятровіч

Дата нараджэння  19 лютага 1932г.

Месца нараджэння –  былы хутар Дубовы Лес Чэрвеньскага р-на.

Дата смерці  - 30 ліпеня 2005

Род дзейнасці  - Заслужаны работнік культуры. Аўтар шэрагу песень і апрацовак народных песень.

Нарадзіўся 19 лютага 1932г. на былым хутары Дубовы Лес Чэрвеньскага р-на. Заслужаны  работнік культуры. У 1963г. закончыў Мінскае музычнае вучылішча імя Глінкі (клас харавога дырыжыравання). Арганізатар і кіраўнік  Брэсцкага народнага хору Палаца культуры прафсаюзаў (1958 – 1980). Вакальны ансамбль “Алёнка” створаны з салістак хору, гастраліраваў за мяжой. З 1990г па 1994г. працаваў кіраўніком Натальеўскага народнага  хору  Чэрвеньскага  раёна. Званне заслужанага работніка культуры прысвоена ў 1975г.

Фатаграфія: Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чэрв. р-на.-Мн., 2000.-С.514.

Бібліяграфія:

Шутаў А.П.  //Памяць: Гіст.-дакум. Хроніка Чэрвен. р-на.-Мн., 2000.-С.515.